Στην φύση, το σχήμα ενός πολύτιμου λίθου καθορίζετε από την φυσική του κρυσταλλική δομή και τις συνθήκες υπό της οποίες αναπτύχθηκε ο κρύσταλλος. Για την βελτίωση της φυσικής ομορφιάς του κρυστάλλου και με στόχο την επίτευξη ενός ασφαλούς σχήματος για το «δέσιμο» του λίθου, οι λιθοξόοι κόβουν τους φυσικούς λίθους σε συγκεκριμένα σχήματα.
Τα σχήματα αυτά περιλαμβάνουν έναν αριθμό από ισόπεδα, συμμετρικά επίπεδα που ονομάζονται έδρες και οι οποίες αντανακλούν το φως προσδίδοντας λάμψη και στιλπνότητα στην τελική πέτρα. Η λιθοξοΐα ή αλλιώς το «κόψιμο» των πολύτιμων λίθων βασίζεται στην επιστήμη. Κάθε λίθος χαρακτηρίζεται από έναν γνωστό δείκτη διάθλασης που επιτρέπει στον λιθοξόο να υπολογίσει πως θα καμφθούν οι ακτίνες του φωτός καθώς περνούν μέσα από αυτόν. Γνωρίζοντας και αξιοποιώντας την πληροφορία αυτή, ένας πολύτιμος λίθος μπορεί να κοπεί με ακριβή τρόπο ώστε να του προσδοθεί το σχήμα που μεγιστοποιεί την βελτίωση της φυσικής του ομορφιάς.
Παρά την επικράτηση του στρογγυλού κοψίματος (Round), υπάρχει και μια πληθώρα από ιδιαίτερες κοπές (Fancy Gem Cuts). Οι καταναλωτές που αναζητούν κάτι μοναδικό, συμβολικό ή «αντικέ» στρέφονται προς αυτές τις κοπές. Για λίθους με έδρες, μια ιδιαίτερη κοπή καλείται οποιαδήποτε πέρα της στρογγυλής. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει διάφορες κοπές όπως οβάλ, καρδιάς και πολλές άλλες. Άλλες διαδεδομένες κοπές είναι η παραλληλόγραμμη, η τετράγωνη, το δάκρυ αλλά και διάφορα ελεύθερα σχήματα.
Ακολουθεί μια ανάλυση με τις πιο συνηθισμένες κοπές λίθων.
ROUND
Αλλιώς γνωστή και ως «Round Brilliant», «American Ideal» ή «American Standard». Με 57 έδρες, η κοπή αυτή είναι η πιο αποδοτική ώστε να αναδείξει την λάμψη και την στιλπνότητα ενός λίθου. Παρά το γεγονός πως δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος εφευρέτης αυτής της κοπής πολλές πηγές την αποδίδουν στον Vincenzio Perruzzi, έναν Βενετό λιθοξόο από τον 18ο αιώνα.
Αν και αυτή η κοπή αναπτύχθηκε αποκλειστικά για την κοπή διαμαντιών, πλέον η Round Brilliant κοπή χρησιμοποιείται ευρέως και στους πολύτιμους λίθους.
PRINCESS
Έχοντας τετράγωνο σχήμα η κοπή αυτή είναι η δεύτερη πιο δημοφιλής μετά την Round Brilliant. Στην πραγματικότητα είναι γνωστή και ως «Square Μodified Βrilliant», μιας και αποτελεί την τετράγωνη εκδοχή της κοπής Round Brilliant. Έχει μεταξύ 58 και 76 έδρες οι οποίες αντανακλούν το φως από την επιφάνειά του λίθου με πολύ όμορφο τρόπο καταρτίζοντάς το ως το σχήμα με την περισσότερη λάμψη. Τα θετικά του χαρακτηριστικά αναδεικνύονται καλύτερα σε ανοιχτούς και διαφανείς πολύτιμους λίθους. Πρόκειται για μια αρκετά σύγχρονη κοπή η οποία αναπτύχθηκε το 1979 από τους Ygal Perlman, Betzalel Ambar και Israel Itzkowitz από το Ισραήλ.
Ένας λίθος με κοπή Princess που έχει την ίδια διάμετρο με έναν λίθο που έχει κοπή θα έχει στην πραγματικότητα μεγαλύτερο βάρος καρατίων μιας και στην Round κοπή έχουν αποκοπεί οι τέσσερις γωνίες ώστε να γίνει ο λίθος στρογγυλός. Γενικότερα η τετράγωνη κοπή επιτρέπει την διατήρηση περίπου του 80% του αρχικού φυσικού λίθου ενώ η στρογγυλή κοπή διατηρεί περίπου το 50% πράγμα που την κάνει πιο συμφέρουσα τόσο για τους εμπόρους όσο και τους καταναλωτές.
OVAL
Η Oval κοπή αναπτύχθηκε από τον Lazare Kaplan στα τέλη του 1950 με αρχές του 1960. Όταν παρατηρείται από πάνω έχει ελλειπτικό σχήμα και γενικότερα μπορεί να χαρακτηριστεί ως το υβρίδιο μεταξύ των κοπών Round και Marquise. Έχοντας 69 έδρες, αποτελεί έναν τύπο τροποποιημένης Brilliant κοπής που προσφέρει στον φορών την λάμψη και την φλόγα ενός round πολύτιμου λίθου, σε ένα πιο μοναδικό σχήμα. Η επιμηκυμένη μορφή είναι ένα επιπλέον πλεονέκτημα μιας και προκαλεί την ψευδαίσθηση ενός μεγαλύτερου λίθου επιτρέποντας στο δάκτυλο αυτού που το φοράει να φαίνεται πιο μακρύ και πιο λεπτό.
MARQUISE
Η κοπή αυτή, που είναι γνωστή και ως Ναβέτα (Navette Cut), είναι κατασκευασμένη με 57 έδρες. Είναι ένας τύπος τροποποιημένης Brilliant κοπής, που σημαίνει πως έχει κοπεί ώστε να αντανακλά όσο το δυνατόν περισσότερο φως και να προσφέρει μέγιστη λάμψη και χρώμα. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως άμα ένας λίθος κοπεί πολύ «ρηχά» τότε το φως θα το διαπερνάει από την πίσω όψη και οπότε θα μειωθεί η λάμψη και το χρώμα του. Η επίτευξη τέλειας συμμετρίας είναι ένας εξίσου πολύ σημαντικός παράγοντας όταν γίνεται κοπή πολύτιμων λίθων σε Marquise σχήμα. Η δύο άκρες πρέπει να είναι τέλεια ευθυγραμμισμένες μεταξύ τους και οι δύο πλευρές του λίθου πρέπει να είναι μεταξύ τους τέλεια αντίγραφα. Αυτό θα επιτρέψει στον λίθο να «κάτσει» σωστά στην θέση του ελαχιστοποιώντας μελλοντικά χτυπήματα και σπασίματα.
Η κοπή Marquise σε διαμάντι ήταν παραγγελία του βασιλιά Louis XIV της Γαλλίας ως δώρο προς την αγάπη του Marquise de Pompadour. Με τις μακριές γραμμές της και την επιμηκυμένη μορφή της, η κοπή αυτή θεωρητικά αντικατοπτρίζει το τέλειο χαμόγελό της. Επιπλέον, η επιμηκυμένη όψη της κολακεύει το δάκτυλο κάνοντάς το να φαίνεται πιο μακρύ και πιο λεπτό. Τα τελευταία χρόνια, η κοπή Marquise έχει πραγματοποιηθεί και κάθετα. Όπως και να έχει, λόγω της σημαντικής επιφάνειας της, η κοπή αυτή προσδίδει μεγαλύτερο βάρος καρατίων σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη κοπή και προκαλεί την ψευδαίσθηση μεγαλύτερου μεγέθους λίθο.
HEART
Η κοπή σε σχήμα καρδιάς είναι στην ουσία μια κοπή σε σχήμα δακρύου με μια σχισμή στην κορυφή. Έχοντας 59 έδρες, η κοπή αυτή μπορεί να αποβεί πολύ δυναμική και να προσδώσει υπέροχη λάμψη. Η συμμετρία είναι πολύ σημαντική κατά την επιλογή ενός καλού λίθου σε σχήμα Heart. Τα δύο μισά πρέπει να είναι ακριβώς ίσα και η σχισμή πρέπει να είναι οξεία και διακριτή ενώ οι πλευρές πρέπει να είναι ελαφρώς στρογγυλεμένες. Αν και δεν πολυχρησιμοποιείται σε δακτυλίδια αρραβώνων, οι πολύτιμοι λίθοι σε κοπή Heart παραμένουν δημοφιλής επιλογή για σκουλαρίκια, μενταγιόν και Solitaire δακτυλίδια.
EMERALD
Η Emerald κοπή έχει το σχήμα ενός παραλληλογράμμου με κομμένες γωνίες όταν παρατηρείται από πάνω. Η κοπή αυτή που έχει περίπου 50 έδρες έχει λιγότερες από ότι οι κυκλικές ή τετράγωνες κοπές. Η έμφαση εδώ δίνεται όχι τόσο στην λάμψη αλλά στην καθαρότητα και στο χρώμα του πολύτιμου λίθου. Ιδιαίτερα το χρώμα φαίνεται πολύ ζωντανό και έντονο σε πολύτιμους λίθους με κοπή Emerald. Σε λίθους με πιο ανοιχτό χρώμα η κοπή αυτή μπορεί να είναι πολύ εκθαμβωτική, με πιο μεγάλες και έντονες λάμψεις φωτός και με το φως να μεταπηδά μεταξύ των φωτεινών και των σκοτεινών περιοχών δίνοντας την αίσθηση ενός δωματίου με πολλούς καθρέπτες.
Η κοπή αυτή δημιουργήθηκε αρχικά για την κοπή Σμαραγδιών. Μιας και τα Σμαράγδια στην φύση προκύπτουν με πολλά εγκλείσματα, η κοπή της είναι ιδιαίτερα δύσκολη λόγω πιθανής θραύσης. Η κοπή Emerald αντιμετώπισε αυτά τα προβλήματα μειώνοντας την δύναμη που εφαρμόζεται κατά την κοπή και προστατεύοντας τον λίθο από σπασίματα. Εν τέλει, η κοπή αυτή χρησιμοποιήθηκε και για διαμάντια και άλλους πολύτιμους λίθους. Οι καταναλωτές μαγνητίστηκαν από αυτό το μοναδικό και μοντέρνο ύφος μιας και η επιμηκυμένη όψη του φαίνεται πολύ γοητευτική στα δάκτυλα.
PEAR
Κατασκευασμένος σε μορφή γυαλιστερού δακρύου, ένας πολύτιμος λίθος με κοπή Pear μπορεί να περιγραφεί ως ένα υβρίδιο μεταξύ κοπής Oval και κοπής Marquise με ένα κωνικό σημείο στην άκρη. Είναι ένας τύπος τροποποιημένης Round Brilliant κοπής και οπότε προσφέρει 71 έδρες που αντανακλούν όμορφα το φως και αναδεικνύουν έντονα το χρώμα. Η πρώτη Pear κοπή σε διαμάντι πραγματοποιήθηκε από έναν Φλαμανδό, τον Louis van Berquem από το Βέλγιο το 1458.
Κατά την κατασκευή ενός πολύτιμου λίθου με σχήμα Pear, είναι πολύ σημαντικό να στοχεύει κανείς την τέλεια συμμετρία. Η κωνική άκρη πρέπει να είναι ευθυγραμμισμένη με την άκρη της στρογγυλής ακμής. Ένας πολύτιμος λίθος με κοπή Pear χρειάζεται μια ειδική θέση/καστόνι με 6 δόντια, ένα για να υποστηρίζει την ευαίσθητη άκρη. Οι περισσότερες γυναίκες φοράνε ένα Pear πολύτιμο λίθο με την κωνική άκρη προς τα ακροδάκτυλα αν και, εν τέλει, η επιλογή είναι ξεκάθαρα προσωπική. Η επιμηκυμένη όψη ενός δακτυλιδιού με Pear κοπή κάνει να φαίνεται το δάκτυλο πιο μακρύ και πιο λεπτό ενώ παράλληλα είναι και ελκυστική επιλογή για σκουλαρίκια και μενταγιόν.
ASSCHER
Αλλιώς γνωστή και ως «Square Emerald» κοπή, είναι ένα υβρίδιο μεταξύ Princess και Emerald κοπής. Έχει ένα χαρακτηριστικό X πάνω στον λίθο και παρουσιάζει κομμένες γωνίες στις τέσσερις πλευρές. Αντί να δημιουργηθεί ένα μοτίβο εδρών Brilliant το οποίο θα αναδεικνύει την λάμψη του λίθου, η «κλιμακωτές» έδρες στην κοπή αυτή μεγιστοποιούν την διαύγεια. Η κοπή αυτή αναπτύχθηκε από τους αδελφούς Asscher το 1902 στην Ολλανδία και παρέμεινε δημοφιλής και μετά ην δεκαετία του 1920.
Το 2001, η Asscher κοπή υποβλήθηκε σε κάποιες μετατροπές από τους Edward και Joop Asscher, δημιουργώντας την μοντέρνα Asscher ή αλλιώς Royal Asscher κοπή. Η τελευταία έκδοση αύξηση τις έδρες από 58 σε 74 οδηγώντας σε πιο ανοιχτές γωνίες.
CUSHION
Παλιότερα αναφερόμενη και ως «Old Mine» ή «Old European», η κοπή αυτή έχει περίπου 64 έδρες και έχει τετράγωνο σχήμα με ελαφρώς στρογγυλεμένες άκρες κάνοντας τον λίθο να θυμίζει μαξιλάρι. Συχνά αναφέρεται και ως «Pillow» κοπή. Όπως και η Princess κοπή, γίνεται μέγιστη διατήρηση του φυσικού λίθου ώστε να γίνει οικονομία υλικού και παράλληλα να επιτευχθεί έντονη στιλπνότητα και λάμψη. Η παραδοσιακή κοπή αυτή χρησιμοποιείται τα τελευταία 200 χρόνια και ήταν η πιο βιομηχανικά διαδεδομένη μέχρι και πριν την αρχή του 20ου αιώνα. Κάποιες κοπές Cushion μπορεί να φαίνονται και ελαφρώς οβάλ στο σχήμα.
TRILLION
Η κοπή Trillion, γνωστή και ως «Trilliant» ή «Trielle» είναι μια μοντέρνα κοπή που δημιουργήθηκε από τους αδελφούς Asscher στο Άμστερνταμ και αργότερα κατοχυρώθηκε από την εταιρία Henry Meyer Diamond Company of New York το 1962. Η Trillion κοπή είναι πρακτικά μια κοπή σε σχήμα τριγώνου που σημαίνει πως έχει τρεις πλευρές. Έχει 31 έδρες και προσδίδει μια πολύ οξεία λάμψη αν ο λίθος κοπεί σε κατάλληλο βάθος επιτρέποντας πολύ καλό λαμπύρισμα. Υπάρχουν δύο διαφορετικές παραλλαγές αυτής της κοπής. Η κυρτή κοπή που χρησιμοποιείται για μονές, κεντρικές πέτρες και η μη-κυρτή που χρησιμοποιείται για πλαϊνές πέτρες. Πιστεύεται πως η ιδανική αναλογία του μήκους ως προς το πλάτος σε έναν πολύτιμο λίθο με Trillion κοπή πρέπει να 1:1 δηλαδή να έχει το ίδιο μήκος ως προς πλάτος.
BAGUETTE
Επιμηκυμένοι και παραλληλόγραμμοι σε σχήμα πολύτιμοι λίθοι με Baguette κοπή είναι πολύ δημοφιλής επιλογή για κοσμήματα με πέτρες για έμφαση. Ο όρος Baguette προέρχεται από την Ιταλική λέξη «bacchetta», που σημαίνει μικρό ξύλο: όπου «bacchio» σημαίνει ράβδος, είτε από την Γαλλική λέξη «baguette» που αναφέρετε σε μια μακρόστενη φραντζόλα ψωμί. Η κοπή δημιουργήθηκε μεταξύ των δεκαετιών του 1920 και του 1930 κατά τα κινήματα Art Deco και Art Nouveau. Λόγω των καθαρών γραμμών και του μοντέρνου γεωμετρικού της ύφους που ήταν πολύ διαφορετικό από την παραδοσιακή Round κοπή, έγινε πολύ γρήγορα δημοφιλής.
Κατασκευασμένη σε μια «κλιμακωτή» μορφή, έχει 14 έδρες που έχουν κοπεί κλιμακωτά στις ακμές τους δίνοντας την ύψη μιας πυραμίδας χωρίς κορυφή. Παρόλο που δεν είναι τόσο δυναμική και λαμπερή όσο η Round κοπή, οι πολύτιμοι λίθοι εδώ κόβεται με στόχο την μεγιστοποίηση της διαύγειάς τους. Μιας και η κατασκευή των Baguettes απαιτεί λιγότερα κοψίματα από άλλα σχήματα είναι πού σημαντικό να κοπούν σωστά διότι υπάρχουν λιγότερες έδρες για να κρύψει κανείς ατέλειες. Πολύτιμοι λίθοι με κοπή Baguette μπορεί να είναι είτε κανονικοί είτε «κωνικοί», που σημαίνει πως δύο πλευρές είναι κομμένες προς τα μέσα θυμίζοντας τραπέζιο. Η κωνική παραλλαγή ταιριάζει πολύ καλά σε πέτρες που συνοδεύουν μια στρογγυλή κεντρική.
Γενικά λίθοι Baguette βρίσκονται σε μικρά μεγέθη, συχνά κάτω του ενός καρατίου. Ως εκ τούτου, μετρώνται ανάλογα με τις διαστάσεις τους και όχι με το βάρος καρατίων. Το μοναδικό τους σχήμα τους επιτρέπει να τοποθετούνται παράλληλα ο ένας δίπλα στον άλλο χωρίς να αφήνουν κενά, σε αντίθεση με τους στρογγυλούς λίθους, πράγμα που καθιστά αυτό το κόψιμο πολύ χρήσιμο στην βιομηχανία των κοσμημάτων.
RADIANT
Σχεδιασμένο από τον Henry Grossbard το 1977 με στόχο την ένωση των καλύτερων χαρακτηριστικών μεταξύ της Emerald και της Round Brilliant κοπής. Ένας λίθος με Radiant σχήμα συνδυάζει την λάμψη ενός Round Brilliant και τις εκλεπτυσμένες και κομψές γραμμές ενός Emerald. Το σχήμα αυτό έχει 70 έδρες που προσδίδουν δυναμισμό και λάμψη σε ένα παραλληλόγραμμο/τετράγωνο λίθο με κομμένες άκρες σε σχήμα Emerald ή Asscher.
Παρόλο που δεν είναι πολλά χρόνια στην αγορά, η κοπή αυτή έχει καταφέρει να κερδίσει σημαντική δημοσιότητα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Η κοπή Radiant είναι στις 10 πιο δημοφιλείς κοπές σε διαμάντια και συχνά χρησιμοποιείται για δακτυλίδια αρραβώνων ή γάμου.